Al meer dan 8000 jaar gebruiken mensen van over heel de wereld cannabis, onder meer bij rituelen en als medicijn. Ruim honderd jaar geleden was het zelfs het meest voorgeschreven medicijn bij klachten als slapenloosheid, pijn en ontstekingen. In die tijd wist men alleen nog niet hoe cannabis werkt en waarom het de effecten geeft die het geeft.
Gelukkig is daar inmiddels verandering in gekomen. In 1990 werd namelijk het endocannabinoïde systeem (ECS) ontdekt sindsdien wordt hier veel onderzoek naar gedaan. Ook over de werking van cannabidiol (CBD) op het endocannabinoïde systeem en het lichaam in zijn geheel is inmiddels veel bekend. Wat is het ECS precies, welke rol speelt het ECS in ons lichaam en wat doet CBD met het ECS?
Wat is het endocannabinoïde systeem precies?
Het endocannabinoïde systeem is een soort communicatiesysteem dat zich door ons hele lichaam bevindt, met name in de hersenen en andere organen. Het werd zoals gezegd ontdekt in 1990, toen men onderzoek deed naar de werking van Tetrahydrocannabinol (THC) in ons lichaam. Wetenschappers vonden toen dat ons lichaam van nature stofjes aanmaakt die vrijwel identiek zijn aan de THC, CBD en andere cannabinoïden die we aantreffen in de cannabisplant. Lichaamseigen cannabinoïden dus, oftewel endocannabinoïden. En zoals met alles in het lichaam, zitten die endocannabinoïden daar niet voor niets, maar zijn ze onderdeel van een systeem, zo ontdekten de wetenschappers al snel: het endocannabinoïde systeem (ECS).
Met de ontdekking van het ECS werd in eerste instantie duidelijk hoe met name THC ervoor zorgt dat mensen zich ‘high’ gaan voelen na het roken van cannabis. Maar de afgelopen decennia heeft onderzoek uitgewezen dat het ECS een belangrijke rol vervult bij het reguleren en controleren van een groot aantal lichaamsfuncties:
- Geheugen en het leren van dingen
- Het verwerken van emoties
- Slapen en wakker worden
- Interne thermostaat, dus het regelen van de lichaamstemperatuur
- Pijn en pijnbeleving
- Motoriek en coördinatie
- Ontstekingsreacties
- Immuunrespons
- Spijsvertering (met name de eetlust)
Waaruit bestaat het ECS?
Het ECS bestaat uit een netwerk dat met name in het brein veel voorkomt, maar ook in andere organen en lichaamsweefsel zit verweven. Het ECS bestaat uit drie elementen:
Endocannabinoïden
Dit zijn moleculen die ons lichaam van nature aanmaakt en die structureel gelijk zijn aan stoffen die we ook in cannabis tegen komen. Er zijn verschillende endocannabinoïden, waaronder anandamide, 2-AG en TRPV1. In het ECS vervullen endocannabinoïden de functie van sleuteltjes, die passen op de slotjes die we receptoren noemen.
Receptoren
Receptoren zijn niet alleen slotjes waar de sleuteltjes genaamd endocannabinoïden op passen, maar vervullen ook belangrijke regelfuncties. De twee bekendste cannabinoïde receptoren zijn CB1 en CB2.
Enzymen
Enzymen zijn verantwoordelijk voor de aanmaak en afbraak van cannabinoïden en zorgen er dus bijvoorbeeld voor dat anandamide wordt afgebroken of juist aangemaakt.
Cannabinoïde receptoren: CB1 en CB2
De twee belangrijkste receptoren van ECS zijn dus CB1- en CB2 receptoren. Dit zijn overigens niet de enige receptoren van het systeem, want onlangs is ontdekt dat een receptor genaamd GPR55 ook een rol speelt. Maar die laten we voor nu even buiten beschouwing.
CB1-receptoren zijn eén van de meest voorkomende receptoren in het brein en in het ruggenmerg. Ze komen vooral voor in de hippocampus, de basale ganglia, de frontale cortex en het cerebeullem, maar zijn ook terug te vinden in onder meer de lever, de longen en de voorplantingsorganen. Hun voornaamste functie is het regelen van het niveau van neurotransmitters in het zenuwstelsel. Op die manier zorgen ze er bijvoorbeeld voor dat u honger krijgt of dat uw lichaamstemperatuur omhoog gaat.
CB2-receptoren komen minder voor in de hersenen, maar vinden we vooral terug in delen van het immuunsysteem. Maar ook de huid, botten, lever en alvleesklier bevatten CB2-receptoren. De functie van CB2-recptoren is anders dan die van CB1-receptoren, want CB2 zorgt er met name voor dat ontstekingsreacties gereguleerd worden.
Endocannabinoïden en fytocannabinoïden
Voordat receptoren in actie schieten en ervoor zorgen dat bijvoorbeeld uw temperatuur stijgt of dat ontstekingen worden tegengegaan, moeten ze eerst geactiveerd worden. En daar komen dus de cannabinoïden om de hoek kijken, want dit zijn zoals gezegd de sleuteltjes die op het slotje van de receptoren past. Cannabinoïden zijn er in twee vormen:
- Lichaamseigen cannabinoïden (endocannabinoïden)
- Cannabinoïden uit cannabisplanten (fytocannabinoïden)
Het interessante van endocannabinoïden en fytocannabinoïden is dat ze niet exact hetzelfde zijn, maar deze moleculen hebben wel hetzelfde effect op de receptoren van het ECS. Met andere woorden: het lichaam reageert niet anders op de stoffen uit de cannabisplant dan dat het doet op de stoffen die ons lichaam van nature aanmaakt. En dit verklaart dus ook voor een groot deel de ‘magie’ van cannabis: het is een plant die lijkt te zijn gemaakt om ons lichaam te helpen.
THC, anandamide en het ECS
Met name als we kijken naar THC uit cannabis en het lichaamseigen anandamide (vernoemd naar het woord ‘Ananda’ uit het Sanskriet wat zoiets betekent als gelukzaligheid) wordt goed duidelijk hoe het kan dat cannabis de effecten heeft die het heeft. THC en anandamide zijn namelijk qua structuur volledig gelijk aan elkaar, waardoor ze beide hetzelfde effect hebben op de CB1-receptor. Hierdoor hebben ze dus ook hetzelfde effect op ons lichaam.
En dat effect is groot. Want wanneer anandamide of THC bindt met al de CB1-receptoren die zich overal in het brein bevinden, worden dus ook al die functies die die delen van het brein reguleert geactiveerd. En hieraan dankt het stofje anandamide zijn naam en THC zijn psychoactieve werking, want het zorgt er bijvoorbeeld voor dat u zich euforisch gaat voelen, dat uw korte-termijn-geheugen minder actief wordt, dat uw temperatuur stijgt, dat u slaperig wordt en dat uw eetlust wordt opgewekt.
Mensen bij wie het endocannabinoïde systeem goed functioneert is er altijd voldoende anandamide beschikbaar om bijvoorbeeld eetlust op te wekken of om ervoor te zorgen dat u lekker in uw vel zit. Door stress of aandoeningen kan het echter gebeuren dat uw lichaam te weinig anandamide aanmaakt, met als resultaat een lusteloos gevoel, geen zin in eten en meer pijnbeleving.
Het nemen van THC is dan een (tijdelijke) oplossing, want dit zorgt er als het ware voor dat uw lichaamseigen voorraad anandamide direct wordt aangevuld. Het probleem is alleen dat u op deze manier al snel te veel THC/anandamide in uw lichaam krijgt, met als gevolg de bekende negatieve bijeffecten.
CBD en het endocannabinoïde systeem
In tegenstelling tot THC heeft CBD wel een duurzame werking op het ECS en werkt het juist niet psychoactief. Mede daarom is CBD ook verreweg het meest interessante stofje uit cannabis op het moment, is CBD 100% legaal en staan CBD olie en andere CBD producten zo in de belangstelling. Over de exacte werking van CBD bestaat in de wetenschap nog aardig wat onduidelijkheid, maar we weten er inmiddels wel aardig wat van.
Wat we onder meer weten is dat CBD niet op dezelfde manier aan de CB1- en CB2-receptoren bindt als THC en bijvoorbeeld CBG. Wat CBD wel doet is het veranderen van de vorm van de CB1-receptor, met als gevolg dat THC (en anadamide) er minder goed aan kan binden. Op die manier zorgt het er dus voor dat THC minder effect heeft in de hersenen en gaat het de ergste (negatieve) bijwerkingen van THC tegen.
Naast het reduceren van de effecten van THC, reguleert CBD ook de afgifte van het enzym FAAH, wat verantwoordelijk is voor de afbraak van anadamide. Op die manier zorgt CBD er dus voor dat er minder anadamide wordt afgebroken en dat er dus meer in het lichaam overblijft. En omdat deze endocannabinoïde erg belangrijk is bij het reguleren van emoties, eetlust en andere lichaamsprocessen, zullen die lichaamsprocessen op de lange termijn beter presteren.
Met andere woorden: u zult zich beter voelen, minder pijn ervaren en meer eetlust krijgen, zonder het risico van een overstimulatie van die vitale lichaamsprocessen, aangezien de CB1-receptoren minder actief worden. Op die manier draagt CBD bij aan een duurzame verbetering van de gezondheid.
Overige cannabinoïden en het ECS
Naast THC en CBD zijn er nog meer dan 100 cannabinoïden bekend. En daarvan krijgen CBG, CBN en CBC momenteel de meeste aandacht. Ook hier is het onderzoek nog in volle gang, maar we weten wel onder meer het volgende over hoe deze cannabinoïden inwerken op het ECS:
- CBN bindt vooral aan CB1-receptoren, maar minder dan THC. Het heeft ook enige affiniteit voor CB2-receptoren. Het zorgt op deze manier voor lichte verdoving en ontstekingsremming.
- CBC bindt niet sterk aan CB1- of CB2-receptoren, maar werkt wel in op de zogenaamde TRPA1- en TRPV1-receptoren. Het remt de heropname van endocannabinoïden, wat kan leiden tot pijnstilling en ontstekingsremming.
- CBG, bekend als de ‘moeder’ van alle cannabinoïden, bindt aan zowel CB1- als CB2- receptoren (en ook met serotonine- en adrenerge receptoren). Het zorgt er vooral voor dat ontstekingen worden tegengegaan.
Niet alleen de werking van CBD op het endocannabinoïde systeem is dus ontzettend interessant, ook die van alle andere cannabinoïden is heel boeiend. Maar als u zich dan bedenkt dat een gemiddelde CBD olie vrijwel alle cannabinoïden bevat en dat die dus allemaal samen tegelijk inwerken op het ECS, dan begrijpt u dat we nog maar aan het begin staan van een lange en complexe zoektocht naar het mechanisme achter de positieve werking van cannabisproducten.
